Czy mikrobiota jelitowa ma znaczenie dla naszego zdrowia
Zakłada się, że pierwotną przyczyną nieprawidłowych reakcji organizmu na spożywane pokarmy i powstawania nietolerancji pokarmowych IgG-zależnych jest proces zapalny toczący się w jelitach. Przewlekły stan zapalny jelit może wynikać m.in. ze zmiany składu mikrobioty jelitowej (powszechnie znanej pod terminem „mikroflora”), co może być konsekwencją przewlekłego stresu i zwiększającej się higienizacji. Zachowaniu równowagi mikrobioty w jelicie nie służą również leki, nieodpowiednia dieta, zanieczyszczenie środowiska i nadużywanie alkoholu lub innych używek.
Bakterie już od narodzin
Przewód pokarmowy człowieka jest naturalnym siedliskiem dla wielu drobnoustrojów. Skład mikroflory jelitowej kształtuje się przez całe życie, już od momentu narodzin. Duże znaczenie ma poród siłami natury, w czasie którego dochodzi do szybkiej i łatwej kolonizacji bakteryjnej. Nie jesteśmy w stanie ściśle określić, jakie bakterie i w jakiej liczbie powinny być obecne w jelitach, ale możliwe jest występowanie aż 1500 różnych gatunków. Wiadomo również, że obecność niektórych gatunków drobnoustrojów może wskazywać na predyspozycje do rozwoju określonych jednostek chorobowych, np. alergii, atopowego zapalenia skóry czy nieswoistych zapaleń jelit. Skład mikroflory jelitowej jest wyjątkowy dla każdego człowieka i zmienia się w ciągu jego życia pod wpływem takich czynników jak wiek, dieta czy przebyte antybiotykoterapie, przy stałym dążeniu do zachowania homeostazy.
Unikalny skład mikroflory jelitowej
Odmienne pH oraz różnice w dostępności tlenu i pożywienia w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego wpływają na skład mikroflory bakteryjnej. W jamie ustnej przeważają bakterie z rodzaju Streptococcus, Peptococcus, Staphylococcus, Bifidobacterium, Lactobacillus oraz Fusobacterium. Z powodu funkcji wydzielniczych żołądka i dwunastnicy w tej części przewodu pokarmowego liczba bakterii jest mniejsza. W kwaśnym środowisku żołądka mogą się rozwijać tylko nieliczne z nich, np. Helicobacter pylori i Streptococcus, a także grzyby Candida albicans. W jelicie czczym liczba bakterii wzrasta i są to głównie te z rodzaju Bacteroides, Lactobacillus i Streptococcus. W jelicie krętym przeważa obecność przedstawicieli rodzajów: Bacteroides, Clostridium, Enterococcus, Lactobacillus i Veillonella, oraz gatunków z rodziny Enterobacteriaceae. Najbardziej aktywne metabolicznie jest jelito grube, w którym bakterie mają korzystne warunki do rozwoju dzięki wolniejszemu pasażowi treści jelitowej. Bytują tam drobnoustroje z rodzaju Bacillus, Bacteroides, Clostridium, Bifidobacterium, Enterococcus, Eubacterium, Fusobacterium oraz Streptococcus. Równowaga biologiczna w składzie mikroorganizmów jelitowych jest niezbędnym warunkiem prawidłowego funkcjonowania całego organizmu.
Zdrowie zaczyna się w jelitach
Bakterie występujące w układzie pokarmowym pełnią wiele korzystnych funkcji biologicznych i wpływają na utrzymanie homeostazy całego organizmu. Bakterie, które pełnią funkcje metaboliczne, są odpowiedzialne za rozkład resztek pokarmowych na drodze fermentacji oraz za syntezę witamin z grupy B i K. Obecność określonych gatunków drobnoustrojów poprawia przyswajalność składników mineralnych oraz wpływa na przemianę cholesterolu i kwasów tłuszczowych w wątrobie. Bakterie jelitowe działają także ochronnie na nabłonek jelitowy i dbają o jego ciągłość za sprawą syntezy substancji odżywczych dla kolonocytów. Ponadto stymulują syntezę mucyn przez komórki nabłonkowe, których zadaniem jest ochrona nabłonka jelitowego przed toksynami i drobnoustrojami chorobotwórczymi. Bakterie jelitowe uniemożliwiają także kolonizację i namnażanie bakterii chorobotwórczych, dzięki czemu w układzie pokarmowym zachowana zostaje homeostaza.
Dysbioza jelitowa, czyli zaburzenie równowagi mikrobiologicznej
Zakłócenie równowagi mikrobiologicznej przewodu pokarmowego może być przyczyną licznych chorób, w tym także tych o charakterze przewlekłym. Dysbioza jelitowa stanowi czynnik ryzyka rozwoju takich chorób jak nieswoiste zapalenia jelit, zespół jelita drażliwego, atopowe zapalenie skóry, choroby alergiczne, depresja, zaburzenia ze spektrum autyzmu, otyłość, martwicze zapalenie jelit czy nowotwory. Na równowagę biologiczną w jelitach negatywnie wpływa stosowanie antybiotyków (może przyczyniać się do rozwoju antybiotykoodporności drobnoustrojów). Dysbioza jelitowa nasila się pod wpływem stresu, nadużywania alkoholu oraz zbyt małej podaży błonnika przy jednoczesnym wysokim spożyciu żywności wysoko przetworzonej, zawierającej dużą ilość konserwantów.
Drobnoustroje bytujące w jelitach działają na organizm człowieka wielokierunkowo. Pełnią ważne funkcje metaboliczne, są odpowiedzialne również za prawidłową pracę układu immunologicznego. Korzystny skład mikroflory może zapobiegać występowaniu dolegliwości ze strony układu pokarmowego i oddziaływać pozytywnie na ogólny stan zdrowia. Wiedza na temat czynników wpływających negatywnie na mikrobiotę jelitową pozwala lepiej zadbać o kondycję jelit i zabezpieczyć organizm przed występowaniem nieprzyjemnych konsekwencji dysbiozy jelitowej.
Źródła:
- Krakowiak O. i wsp., Mikroflora przewodu pokarmowego człowieka – znaczenie, rozwój, modyfikacje. Postępy Fitoterapii 2015; 3: 193–200.
- Gałęcka M. i wsp., Jelito jako najważniejszy organ immunologiczny człowieka. Znaczenie bariery jelitowej, [on-line]: https://www.mml.com.pl/wp-content/uploads/2015/08/Jelito-jako-najwa%C5%BCniejszy-organ-immunologiczny-cz%C5%82owieka-po-poprawkach-1.pdf [dostęp: 02.08.2019].
