Czy otyłość może być związana z nietolerancją pokarmową IgG-zależną
Otyłość jest chorobą przewlekłą, związaną głównie z zaburzeniami odżywiania, a częstość jej występowania stale się zwiększa na całym świecie. Stwierdza się ją, gdy masa ciała przekracza o 20% należną masę, odpowiednią dla określonego wieku, płci i wzrostu. W Polsce otyłość dotyczy ok. 23% kobiet i ok. 25% mężczyzn, a według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) obejmuje coraz większą liczbę dzieci i młodzieży. Spowodowana jest przede wszystkim dodatnim bilansem energetycznym, czyli nadmierną podażą kalorii w stosunku do zapotrzebowania. Spożywana żywność ma wyższą wartość energetyczną, niż jest to konieczne do codziennej aktywności człowieka, co skutkuje nadmiernym gromadzeniem się tkanki tłuszczowej.
Otyłość i jej powikłania
Otyłość i nadwaga mogą prowadzić do występowania różnorodnych schorzeń, takich jak zaburzenia lipidowe, niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby, choroby układu krążenia, kamica pęcherzyka żółciowego, dna moczanowa, niektóre nowotwory czy choroba zwyrodnieniowa stawów. Otyłość związana jest bezpośrednio z zachorowaniem na cukrzycę typu 2. Alarmujące są również statystki wskazujące na wzrost liczby przypadków nadciśnienia tętniczego wśród osób dorosłych. Zwiększa się także liczba pacjentów leczonych z powodu bezdechu sennego. Jakość życia osób z otyłością ulega znacznemu obniżeniu, a często też skraca się długość ich życia. Podaje się, że w Polsce nawet 1400 zgonów rocznie może być konsekwencją zbyt wysokiego spożycia słodzonych napojów.
Przyczyny otyłości
Na występowanie otyłości mają wpływ czynniki genetyczne, środowiskowe, metaboliczne, endokrynne i psychospołeczne. Do najważniejszych czynników środowiskowych należą błędne nawyki żywieniowe, np. zbyt duże spożycie żywności wysoko przetworzonej, z dużą zawartością tłuszczów i łatwo przyswajalnych węglowodanów. Ludzie chętnie sięgają po produkty typu fast food i słodkie napoje, a wolny czas spędzają, oglądając ulubiony serial, co pomaga im odreagować stres w pracy i odpocząć od ciągłego pośpiechu. Bierne spędzanie wolnego czasu oraz zwiększony bilans energetyczny powodują przyrost masy ciała.
Uszkodzenie bariery jelitowej a otyłość
Na utrzymanie prawidłowej masy ciała może mieć również wpływ skład mikrobioty jelitowej. Mikrobiota u osób z otyłością jest znacznie mniej różnorodna w porównaniu z tą u osób szczupłych. Charakteryzuje się m.in. mniejszą liczbą drobnoustrojów, które chronią przed występowaniem stanów zapalnych, oraz wzrostem liczby tych patogennych. Dysbioza jelitowa może zaburzyć funkcje bariery jelitowej i doprowadzić do rozwoju zespołu jelita przesiąkliwego. Uszkodzenie integralności błony śluzowej przewodu pokarmowego może być przyczyną przenikania nie do końca strawionych składników pokarmowych przez ścianę jelita. W odpowiedzi na ich obecność we krwi następuje aktywacja komórek układu immunologicznego i produkcja przeciwciał klasy IgG. Przeciwciała te łączą się z alergenami pokarmowymi, tworząc kompleksy immunologiczne, które w warunkach homeostazy są usuwane przez układ odpornościowy. Jeśli nagromadzi się ich zbyt dużo, mogą odkładać się w różnych narządach, wywołując uciążliwe dolegliwości związane z nadwrażliwością pokarmową IgG-zależną, czyli tzw. nietolerancję pokarmową IgG-zależną.
Wpływ nietolerancji pokarmowych IgG-zależnych na występowanie otyłości
Zdarza się, że stosowanie racjonalnej diety o prawidłowej kaloryczności i odpowiednia aktywność fizyczna nie pomagają w utracie nadmiernych kilogramów lub utrata masy ciała jest zbyt niska w odniesieniu do wdrożonego postępowania. W takiej sytuacji można podejrzewać, że otyłość wynika z nietolerancji pokarmowych IgG-zależnych. Niepożądane reakcje na pokarm, zależne od przeciwciał IgG, związane są ściśle z reakcjami wolnorodnikowymi oraz z wytwarzaniem prozapalnych cytokin, takich jak TNF-alfa, czyli czynnik martwicy nowotworów, wydzielany przez komórki układu immunologicznego oraz komórki mięśniowe i tłuszczowe. Im większa ilość tkanki tłuszczowej, tym większa ilość czynnika martwicy nowotworów jest wydzielana. TNF-alfa wpływa na zwiększenie oporności na insulinę i leptynę. Wzrost poziomu leptyny, która nazywana jest hormonem głodu i sytości, przyczynia się do spożywania nadmiernej ilości pożywienia. U osoby z przewlekłym stanem zapalnym w organizmie receptor leptyny zostaje uszkodzony, a w konsekwencji dochodzi do zaburzenia mechanizmu hamowania głodu. Z kolei wzrost poziomu insuliny we krwi hamuje dalsze jej uwalnianie, co w może prowadzić do hiperglikemii. Spożywana glukoza nie jest przyswajana, a zamiast tego zostaje przekształcona w tłuszcze. Mechanizmy związane z występowaniem nadwagi i otyłości oraz z nietolerancjami pokarmowymi IgG-zależnymi zostały opisane w wynikach badań naukowych.
Dieta eliminacyjna a efektywna utrata masy ciała
Analizy wskazują, że wdrożenie diety eliminacyjnej opartej na wynikach badań w kierunku nietolerancji pokarmowych IgG-zależnych może przyczynić się do skutecznej utraty nadmiernych kilogramów. W jednych z badań naukowych porównywano dwie grupy pacjentów, którzy różnili się stężeniem białka CRP we krwi, będącego wykładnikiem stanu zapalnego. U obu grup oceniano wpływ wdrożonej dietoterapii i aktywności fizycznej na utratę masy ciała. U pacjentów z aktywnym stanem zapalnym w organizmie po zastosowaniu diety eliminacyjnej opartej na wynikach badań w kierunku nietolerancji pokarmowych IgG-zależnych nastąpiła redukcja nadmiernych kilogramów. Wycofanie pokarmów wywierających niepożądany wpływ na organizm przyniosło lepszy efekt w porównaniu ze stosowaniem diety o zmniejszonej kaloryczności. Dieta taka była skuteczna w przypadku pacjentów bez aktywnego procesu zapalnego w organizmie. W kolejnym badaniu wykazano, że u dzieci z otyłością występuje wyższe stężenie przeciwciał IgG na pokarmy w porównaniu z rówieśnikami o prawidłowej masie ciała. Udowodniono zależność między przewlekłym stanem zapalnym związanym z nietolerancją pokarmową IgG-zależną, a rozwojem otyłości.
Zalecenia żywieniowe
Osoby z otyłością i nadwagą powinny pamiętać o regularnej aktywności fizycznej i stosować dietę niskoenergetyczną, przygotowaną przez dietetyka, taką, która uwzględni zasady racjonalnego odżywiania, wiek, płeć oraz współwystępujące choroby. Najlepsze rezultaty można osiągnąć, zmniejszając kaloryczność jadłospisu o 500–1000 kcal na dobę i tracąc 0,5–1 kg masy ciała tygodniowo, co nie naraża organizmu na powikłania i niedobór niektórych składników pokarmowych. Racjonalne odżywianie jest zalecane, jeśli zależy nam na utrzymaniu prawidłowej masy ciała nawet po zaprzestaniu ścisłej diety.
Aktywność fizyczna i odpowiednia dietoterapia nie zawsze pomagają w walce z otyłością. W przypadku długotrwałych trudności w procesie odchudzania warto rozważyć wykonanie testów w kierunku nietolerancji pokarmowych IgG-zależnych, np. testu EUROLINE-FOOD, a następnie zastosowanie odpowiedniej diety eliminacyjnej. Jak wskazują badania naukowe, istnieje związek pomiędzy problemami z utratą nadmiernej masy ciała a występowaniem nietolerancji pokarmowych IgG-zależnych. Eliminacja określonych pokarmów z diety może pomóc nie tylko w walce z otyłością, ale także w wyciszeniu innych przewlekłych dolegliwości.
Źródła
- Ostrowska L., Orywal K., Stefańska E. Otyłość, [w:] Diagnostyka laboratoryjna w dietetyce. PZWL, Warszawa 2018: 118–121, 127.
- Szachta P., Ignyś I., Sieńczewski Ł. Czy nietolerancje pokarmowe mogą być przyczyną nadwagi i otyłości. Food Forum. 2016; 2(12): 19–24.
- Krawczyński M. Nadwaga i otyłość. Postępowanie żywieniowe, on-line: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/zywienie/74853,nadwaga-i-otylosc-postepowanie-zywieniowe, [dostęp: 20.02.2020].
- „Cukier a otyłość – konsekwencje” – prezentacja raportu, on-line: https://www.gov.pl/web/zdrowie/cukier-otylosc-konsekwencje-prezentacja-raportu, [dostęp: 20.02.2020].
