Jak walczyć z zaparciami

Jeśli częstotliwość wypróżnień jest zbyt mała (≤ 2 na tydzień), mamy do czynienia z zaparciami. Do innych objawów wskazujących na zaparcia należą trudności z defekacją związane z koniecznością silnego parcia, uczucie niepełnego wypróżnienia oraz oddawanie suchego i zbitego stolca. Najczęściej zdarzają się tzw. zaparcia idiopatyczne, czyli takie, które nie są spowodowane żadną chorobą organiczną. Problem ten dotyczy 20–30% populacji i znacznie częściej występuje u kobiet. Do zaparć dochodzi zwłaszcza u osób starszych, z ograniczoną możliwością poruszania się lub przyjmujących leki, które mogą powodować zatwardzenia. Jedną z metod leczenia jest stosowanie odpowiedniej diety, która poprawia pracę jelit.

Jakie są przyczyny zaparć

Na częstotliwość wypróżnień wpływa wiele czynników, np. cechy osobnicze, poziom aktywności fizycznej i sposób odżywiania. Zaparcia mogą występować u osób, które żyją w stresie i pośpiechu, spożywają żywność wysoko przetworzoną, zawierającą małą ilość błonnika, mają niską aktywność fizyczną, co wpływa negatywnie na perystaltykę jelit, lub unikają potrzeby skorzystania z toalety. W przypadku występowania zaparć w pierwszej kolejności należy skonsultować się z lekarzem, aby wykluczyć przyczyny chorobowe (w tym zaparcia czynnościowe). Zaparcia mogą pojawiać się np. w przypadku mięśniaków macicy lub guza w jelicie grubym. Przyczyną mogą być również zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego (np. zespół jelita drażliwego). Warto pamiętać, że stosowanie niektórych leków może nasilać trudności z defekacją.

Jak poprawić pracę jelit

Z popartych badaniami naukowymi obserwacji wynika, że u osób spożywających odpowiednią ilość błonnika pokarmowego (włókna pokarmowego) problem zaparć występuje bardzo rzadko. Błonnik należy do węglowodanów złożonych. Składa się m.in. z celulozy, ligniny (błonnik rozpuszczalny w wodzie), pektyn, śluzów i gum (błonnik nierozpuszczalny w wodzie) oraz ze składników związanych ze ścianą komórkową, takich jak krzemiany i kwas fitynowy. Włókno pokarmowe nie ulega trawieniu i wchłanianiu w przewodzie pokarmowym, ale jego obecność w diecie jest ważna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka.

Błonnik rozpuszczalny w wodzie pozytywnie wpływa na regulację pracy układu pokarmowego – pobudza funkcję żucia, wydzielanie śliny, zwiększa ruchy perystaltyczne jelit, wiąże nadmiar kwasu solnego w żołądku oraz wodę. Dzięki temu zwiększa się objętość stolca i skraca czas przechodzenia treści pokarmowej przez jelita, co zapobiega występowaniu zaparć. Błonnik nierozpuszczalny w wodzie wpływa na wydzielanie soków trawiennych oraz pobudza ukrwienie jelit. Największe znaczenie dla przyspieszenia perystaltyki jelit mają otręby pszenne oraz produkty zbożowe z grubego przemiału.

Na czym polega leczenie żywieniowe

Oprócz zwiększenia ilości błonnika pokarmowego w diecie należy także pamiętać o wypijaniu odpowiedniej ilości płynów (co najmniej 1,5 l dziennie) oraz ograniczeniu spożycia słodyczy i tłustych potraw. Dużą rolę odgrywa regularne spożywanie posiłków – zaleca się 4–5 dziennie, najlepiej co 3–4 godziny. Największe znaczenie w ciągu dnia ma pełnowartościowe śniadanie, ponieważ rano wzrastają czynności motoryczne i wydalnicze przewodu pokarmowego. Dieta osób cierpiących na zaparcia powinna zawierać produkty bogatoresztkowe (grube kasze, chleb pełnoziarnisty, płatki owsiane, otręby pszenne), surowe warzywa i owoce (szczególnie pestkowce: truskawki, jeżyny, maliny) oraz fermentowane produkty mleczne (jogurt, kefir, maślanka, mleko acidofilne), które ze względu na zawartość kwasu mlekowego wpływają korzystnie na florę bakteryjną i ograniczają procesy gnilne.

Problemy z wypróżnianiem się często obniżają komfort życia. Przyczyny ich występowania mogą być różne, ale zazwyczaj nie są to choroby jelit. Aby przeciwdziałać zaparciom, należy odpowiednio się odżywiać, pić dużą ilość wody i pamiętać o aktywności fizycznej. Dieta powinna dostarczać 30–40 g błonnika dziennie. W tym celu zaleca się uwzględnienie w jadłospisie 300–400 g świeżych i kilku suszonych owoców (np. śliwek) oraz 400 g warzyw. Bardzo ważne jest również to, aby podczas wypróżniania się unikać nadmiernego parcia.

Źródła:

1. Zych W., Zaparcia, on-line: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50664,zaparcia?autolink=1 [dostęp: 3.10.2019].
2. Ostrowska L., Błonnik, on-line: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/67301,blonnik [dostęp: 3.10.2019].
3. Wnęk D., Dieta w zaparciach, on-line: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/180709,dieta-w-zaparciach [dostęp: 3.10.2019].
4. Cichocka A., Dieta przy zaparciach, on-line: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/lista/70640,dieta-przy-zaparciach [dostęp: 3.10.2019].
5. Zwolińska-Wcisło M., Jak radzić sobie z uciążliwymi zaparciami?, on-line: https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/62377,jak-radzic-sobie-z-uciazliwymi-zaparciami [dostęp: 3.10.2019].
6. Mokrowiecka A., Postępowanie w przypadku zaparć, on-line: https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/100801,postepowanie-w-przypadku-zaparc [dostęp: 3.10.2019].